Болашақ референдум: жаңа мемлекет пен жаңа өлшемдер
Бүгін 19 мамырда бейнеконференц байланыс арқылы «Қазақстан машина жасаушылар одағы» ЗТБ өңірлік өкілдерімен, машина жасау және металл өңдеу саласы кәсіпорындарының басшыларымен конституциялық реформалар мәселелері бойынша «Жаңа Қазақстан: конституциялық реформалар және әлеуметтік даму моделін трансформациялау» тақырыбында кеңес өткізді.
Іс-шараға ҚМЖО басшылығы мен машина жасау саласындағы 40-тан астам қазақстандық кәсіпорындардың басшылары қатысты. Кездесу спикерлері саяси ғылымдар кандидаты, ҚР БҒМ Мемлекеттік тарихы институтының жетекші ғылыми қызметкері Бауыржан Шериязданов және Нұр-сұлтан қаласындағы «Аманат» партиясы «Жас Отан» ЖҚ төрағасының бірінші орынбасары Арсланбек Талғатұлы болды.
Кеңес шеңберінде суперпрезиденттік басқару нысанынан күшті Парламенті бар президенттік республикаға көшу, жер қойнауы пайдалы қазбаларын игеру туралы заң жобасы, халықтың елді басқару мәселелерінде қатысуын кеңейту, сондай-ақ азаматтардың құқықтарын қорғау тетіктерін күшейту сияқты саяси реформалардың негізгі бағыттары қаралды.
Конституциядағы өзгерістерді егжей-тегжейлі қарау кезінде сарапшылар президент саясатының маңызды бөлшектерін атап өтті. Қызметке кіріскен сәттен бастап Қасым-жомарт Кемелұлы елдегі саяси жүйені ырықтандыруға бағыт алған. Мұны қазіргі реформаның ерекшелігі – Президент өкілеттігін күшейтуде емес, мемлекетті жетілдіруде, жаңғыртуда және нығайтуда бағытталып жатқандығы айқын ете түседі. Президенттің референдум өткізу туралы ұсынысы жаңа Конституцияны заңды етеді. Сарапшының айтуынша, реформалар нәтижесінде билік тармақтарының өзара қарым-қатынасының жаңа, неғұрлым оңтайлы теңгерімі және мемлекет пен қоғамның тиімді диалогы құрылатын болады. Бауыржан Шериязданов атап өткендей, бұл «халық үніне құлақ асатын мемлекет» жаңа моделіне көшуге негіз болады.
Сондай-ақ қоғам үшін халықты жер мен Қазақстанның табиғи ресурстарының меншік иесі ретінде бекіту туралы норма маңызды мәселе болды. Осы тармақты түсіндіре отырып, спикер Конституцияға енгізілген жаңа түзетулерге сәйкес жер және оның қойнауы, су, өсімдіктер мен жануарлар дүниесі, басқа да табиғи ресурстар халыққа тиесілі болатынын атап өтті. Бұл мәселе соңғы бірнеше жыл бойы халық үшін ауыр болғанын атап өткіміз келеді.
«Конституцияға түзетулер енгізу жөніндегі Референдум Қазақстан үшін жаңа саяси тәжірибе болып табылады. Негізгі Заңның өзгеруі біздің еліміз үшін өте маңызды», – деп толықтырды Арсланбек Талғатұлы. Сарапшылар Конституцияға енгізілетін түзетулер пакетіне негізгі саяси институттардың құрылымдық өзгерістері кіретінін атап өтті.
Конституцияның жаңа нұсқасында Қазақстанда 15-баптың 2-тармағы сәйкес өлім жазасына тыйым салынады. Сондай-ақ, Конституцияның 83-1-бабында алғаш рет қазіргі уақытта жоқ адам құқықтары жөніндегі Уәкіл атап өтіледі. Омбудсмен адам мен азаматтың бұзылған құқықтары мен бостандықтарын қалпына келтірумен айналысатын болады. Сондай-ақ, 1995 жылы жұмысын тоқтатқан Конституциялық Соттың қайта құрылуы туралы шешім қабылдау мәселесінде ашықтық пен айқындықтың көрінісі болып табылады, дейді сарапшылар.
Өз кезегінде «Қазақстан машина жасаушылар одағы» ЗТБ Басқарма төрағасының орынбасары Ерқанат Мақанов Қазақстанның азаматтық қоғамды плюрализациялауға бағытталған реформалары елдің одан әрі дамуына сөзсіз ықпал ететінін атап өтті. «Қоғамды демократияландыру жолындағы басты міндет демократиялық реформаларды одан әрі ілгерілету, елдің табысты экономикалық, саяси және мәдени дамуы үшін Конституцияны жетілдіру болып табылады». Сондай-ақ, ҚМЖО басшылығы еңбек ұжымдары арасында Конституцияға өзгерістер енгізу бойынша түсіндіру жұмыстарын жүргізу және референдумға қатысу туралы ұсыныс білдірді.
Кәсіпорын өкілдері референдум өткізу идеясын қолдап, аталған барлық жаңалықтардың Қазақстан Конституциясына сәтті енгізілетініне сенім білдірді.